نحوه محاسبه مهریه همسر متوفی

آیا مهریه زن اول بر مهریه همسر دوم ارجحیت دارد؟

یکی از موضوعات و شروط محوری که حین عقد ازدواج چه از نوع موقت و چه دائم مطرح می‌شود، تعیین مهریه یا صداق برای زوجه است. مهریه در واقع مالی است که حین عقد ازدواج شوهر، پرداخت آن را بر عهده می‌گیرد و قبول می‌کند هر زمان که زن مهریه اش را مطالبه کرد، به او بپردازد. مشاوره حقوقی خانواده میتواند تمام این سوال ها را جواب بدهد.

حتی تفاوتی نمی‌کند که مهریه متعلق به همسر اول بوده و یا همسر دوم مرد؛ چرا که در هر صورت، مرد پرداخت مهریه را قبول کرده است. با این وجود، این سوال که تکلیف مهریه زن دوم چیست، به صورت متعدد پرسیده می‌شود. به عبارت دیگر، آیا مهریه زن اول بر مهریه همسر دوم ارجحیت دارد؟

شاید علت این سوال این باشد که در عرف این تصور وجود دارد که با وجود همسر اول، زن دوم از حق مهریه خود محروم می‌شود. به ویژه آن که معمولا زن دوم با عقد موقت یا صیغه به زوجیت مرد در آمده و نوعی رابطه پنهانی شکل گرفته است. علاوه بر این، تعلق مهریه به زن دوم در صورتی که طلاق گرفته شود و یا اینکه شوهر فوت کرده باشد به چه صورت است و آیا در صورت فوت شوهر و یا طلاق، باز هم به همسر دوم مهریه‌ای تعلق می‌گیرد؟

به همین مناسبت، در این مقاله قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم که آیا به زن دوم مهریه تعلق می‌گیرد؟ مطالبه مهریه زن دوم به چه صورت است و چه شرایطی دارد؟ تکلیف مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر چیست؟ آیا بعد از طلاق هم به زن دوم صداق یا مهریه تعلق می‌گیرد؟ آیا پرداخت مهریه همسر اول بر مهریه همسر دوم اولویت دارد؟ در انتها نیز به این سوال پاسخ می‌دهیم که نحوه مطالبه مهریه توسط همسر دوم به چه صورت است؟

آیا به زن دوم مهریه تعلق می‌گیرد؟

مرسوم است که در هنگام عقد ازدواج، طرفین پرداخت مبلغی از طرف مرد به زن را تحت عنوان مهریه شرط می‌کنند که به لحاظ شرعی و قانونی مرد مکلف است هر زمان که زن اراده کند، آن را به وی بپردازد. این حکم کلی در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ذکر شده است که بر اساس آن، به محض عقد، زن مالک مهریه خود می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام بدهد و یا حتی اقدام به بخشیدن مهریه کند؛

بنابراین، تفاوتی ندارد که زن، همسر اول مرد باشد یا همسر دوم وی. چرا که طبق قانون مدنی هر زمان که زن به ازدواج مردی در آمده باشد و برای وی حین عقد نکاح، مهریه‌ای تعیین شده باشد، می‌تواند آن را مطالبه کند. پس در می‌یابیم که مهریه به زن دوم تعلق می‌گیرد و از این لحاظ تفاوتی با همسر اول ندارد.

این ابهام که آیا به زن دوم مهریه تعلق می‌گیرد، شاید از این جهت به وجود آمده باشد که معمولا زن دوم به صورت عقد موقت یا صیغه به زوجیت شوهر در آمده است. ولی این موضوع نیز تفاوتی در تعلق صداق به زن دوم ایجاد نخواهد کرد. چرا که یکی از شروط لازم برای صحت عقد موقت یا صیغه آن است که مهریه زن به همراه مدت عقد موقت تعیین شده و مشخص باشد و در صورتی که مهریه زن مشخص نشده باشد، اصلا عقد موقت صحیح نیست.

پس در عقد موقت نیز به همسر دوم مهریه تعلق می‌گیرد و او نیز می‌تواند مهریه عقد موقت خود را همچون همسر دائم مطالبه نماید؛ چرا که نفس تعیین مهریه حین عقد، چه دائم و چه موقت، مرد را مکلف به پرداخت و زن را مستحق مطالبه می‌کند و لذا نه همسر دوم، بلکه زن سوم نیز در صورت وجود، می‌تواند مهریه تعیین شده برای خود را طلب کند. البته مطالبه مهریه توسط زن دوم، منوط به شرایطی نیز هست که در ادامه ذکر خواهد شد.

شرایط مطالبه مهریه زن دوم

با این وجود، گاهی سوال می‌شود که شرایط مطالبه مهریه زن دوم چیست و در صورت وجود چه شرایطی است که زن دوم می‌توان مهریه اش را مطالبه کند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت زن (اعم از همسر اول یا همسر دوم) هر زمان که بخواهد می‌تواند مهریه اش را با طی مراحل قانونی مطالبه کند و به محض مطالبه صداق، مرد نیز مکلف به تادیه حقوق وی خواهد شد.

البته یکی از مهم‌ترین شرایطی که برای مطالبه مهریه زن دوم وجود دارد آن است که زن دوم بتواند ابتدا زوجیت خود را ثابت کند. اثبات زوجیت در ازدواج دائم معمولا با سند ازدواج که در آن مبلغ مهریه نیز قید شده انجام می‌گیرد. اما اگر زن دوم سند ازدواج رسمی نداشته باشد و به عقد موقت مرد در آمده باشد، باید صیغه نامه خود را برای اثبات زوجیت ارائه کند. البته اگر صیغه نامه نیز موجود نبود، زن باید با استفاده از شهادت شهود بتواند زوجیت را به اثبات برساند تا بتواند مهریه خود را مطالبه کند.

نکته مهم دیگری که در خصوص شرایط مطالبه مهریه توسط زن دوم وجود دارد آن است که بر اساس قانون، در صورتی که رابطه زناشویی میان زن و شوهر برقرار نشده باشد، مهریه زن نصف می‌شود و مرد تنها موظف است نیمی از مهریه تعیین شده را به زن بدهد؛ بنابراین، تنها در صورتی مرد مکلف است که مهریه را به صورت تمام و کمال به همسر دوم بدهد که رابطه زناشویی به صورت کامل برقرار شده و زن، باکره نباشد.

مهریه زن دوم بعد از طلاق

نخست باید گفت که بعد از طلاق، مهریه به زن دوم تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر، طلاق زن دوم مانع از این نیست که وی بتواند مهریه اش را مطالبه کند؛ چرا که مهریه، حق قانونی زن دوم است؛ لذا تفاوتی هم نمی‌کند که طلاق از طرف زن باشد و یا اینکه مرد اقدام به طلاق کرده باشد. حتی در صورت طلاق توافقی میان مرد و زن دوم، باز هم شوهر، مکلف به تادیه مهر زن دوم می‌باشد.

علاوه بر اینکه امکان دریافت مهریه زن دوم بعد از طلاق وجود دارد، در صورتی که زن دوم به عقد موقت مرد در آمده باشد و عقد موقت بین آن‌ها به دلیلی همچون بذل مدت صیغه از طرف مرد (یعنی بخشیدن مدت زمان عقد موقت به زن و اتمام رابطه زوجیت و صیغه بین آن‌ها) به پایان رسیده باشد، زن دوم حق دریافت مهریه را خواهد داشت. این حکم در صورت انقضای مدت عقد موقت یا اتمام آن نیز جاری خواهد بود.

مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر

حتی در صورتی که مرد فوت کرده باشد، از آن جهت که پرداخت مهریه زن اول و دوم همچون یک دین به عهده وی قرار گرفته بوده است، از اموال باقی مانده یا ترکه وی باید این دین پرداخت شود. البته پرداخت مهریه زن بعد از فوت شوهر مثل یک دین ممتاز است. یعنی اینکه پرداخت آن نسبت به سایر بدهی‌های متوفی یا شوهر فوت شده اولویت دارد و زمانی که بخواهیم بدهی‌های شوهر فوت شده را پرداخت کنیم، ابتدا باید مهریه همسر اول و دوم وی را بپردازیم و سپس نوبت سایر بدهی‌ها و انحصار وراثت خواهد رسید؛ بنابراین، لزوم پرداخت مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر به قوت خود باقی است.

لازم به ذکر است که در این فرض، ورثه متوفی صرفا تا میزان ترکه متوفی باید مهریه همسر دوم را بدهند و اگر ترکه یا ارثیه شوهر فوت شده، کفاف مهریه زن دوم را ندهد، ملزم نیستند که از اموال خود، چیزی را به وی بپردازند. البته در صورت فوت شوهر، ممکن است که علاوه بر زن دوم، زن اول نیز در قید حیات باشد و بخواهد که مهریه خود را مطالبه کند و یا اینکه زن اول فوت کرده باشد و ورثه وی بخواهند به جای وی مهریه اش را مطالبه کنند. در چنین شرایطی بحث اولویت یا ارجحیت صداق زن اول بر زن دوم مطرح می‌شود که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.

شرط ارث بردن زن، از شوهرش چیست؟

زن با وجود شرایطی از شوهرش ارث می برد این شرایط عبارتند از:

• ۱- زن در عقد دائمی ( نه عقد منقطع یا متعه یا موقت یا صیغه) شوهر خود بوده باشد و این عقد در دفاتر ثبت ازدواج به ثبت رسیده باشد.
  حال اگر عقد دائم زن و شوهری در دفاتر ثبت ازدواج به ثبت نرسیده باشد، زن می تواند با مراجعه به دفتر خدمات قضائی، دادخواست اثبات زوجیتش را مطرح کند و پس از صادر شدن رأی دادگاه به نفع خویش، نسبت به سهم الارثش اقدام نماید.
  توجه داشته باشید که: زن صیغه ای تنها مهریه دارد و از همسر خود ارث نمی برد. حتی اگر شرط شود که زن صیغه ای ارث می برد، چنین شرطی باطل است و قدرت اجرایی ندارد.

نکته حقوقی: بارها مواردی را مشاهده نموده ایم که زن صیغه ای متوفی به منظور آنکه از متوفی بصورت خلاف قانون ارث ببرد با درست کردن عقدنامه، قصد کلاهبرداری از سایر ورثه را داشته است. لیکن نگران نباشید گروه وکلای حکمت با ارائه ی مشاوره رایگان اماده ارائه ی هرگونه راهنمایی به شما عزیران می باشد.

• ۲- زن در هنگام فوت همسر، زنده باشد:
  یعنی فوت زن، بعد از فوت شوهر رُخ داده باشد.
  حال اگر زن قبل از فوت همسرش، فوت کرده باشد، ارثی از شوهرش ندارد، و ورثه اش نمی توانند ادعای سهم الارثش را بنمایند.

در این حالت وارث زن، می تواند تنها نسبت به مطالبه ی مهریه ی زن، (اگر شوهرش در طول زندگی مهریه را به وی پرداخت نکرده باشد و یا زن مهریه را به شوهرش نبخشیده باشد) اقدام کنند.

آیا زن مطلقه از همسر خویش ارث می برد؟

باید در جواب گفت بله باشرایطی.
اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی (  طلاق رجعی، یعنی طلاقی که برای مرد حق رجوع وجود دارد و در مقابل طلاق بائن می باشد که در این طلاق برای مرد حق رجوعی نیست) مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث می‌برد.
اما اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده باشد یا طلاق بائن باشد (طلاقی که قبل از نزدیکی بوده یا طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات یعنی طلاقی که به واسطه ی کراهت زن از مرد و یا مرد از زن رخ داده است) دیگر زن از مرد در صورت فوت، هیچ ارثی نمی‌برد.

نکته قابل توجه و استثناء طلاق بائن در ارث بردن زن:

وفق قانون، اگر شوهر در حالی که به مرضی مبتلا است زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان مریضی بمیرد، زن از او ارث می‌برد حتی اگر طلاق به صورت بائن باشد، به شرط آن که زن در طول این یک سال ازدواج نکرده باشد.

نحوه محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر

دقت داشته باشید که علی رغم آنچه در مورد مهریه وجه نقد توضیح داده شد هر نوع مهریه دیگری همچون سکه به همان قیمت روز مطالبه می شود در این بین لازم است بدانیم نحوه ی محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر به گونه‌ایست که مثلاً اگر شوهر در سال ۹۰ فوت کرد اما همسرش در سال ۹۵ بخواهد مهریه اش را به اجرا بگذارد و مهریه سکه باشد همان قیمت سکه در زمان وصول و پرداخت ملاک می باشد و البته اگر مهریه زوجه وجه نقد است به نرخ روز مصاحبه شده اما این امر تا زمان فوت شوهر بوده و نه زمانی که زوجه بخواهد مهریه اش را دریافت نماید.

مهریه زن بعد از ازدواج مجدد

یکی از مهمترین مباحثی که برای خانم ها در هنگام گرفتن مهریه پیش می آید این است که زنی که هنوز مهریه خود را دریافت نکرده باشد و شوهرش فوت کرده باشد اگر اقدام به ازدواج مجدد کند آیا می تواند مهریه همسر قبلی خود را مطالبه کند یا خیر؟ دقت داشته باشید در این زمینه هم جواب مثبت است به طوری که با ازدواج مجدد خانمی که محقق دریافت مهریه باشد می تواند به آسانی مهریه شوهر قبلی خود را دریافت کرده و این مهریه از بین نمی رود. همچنین لازم به ذکر است که زن برای مطالبه مهریه خود نسبت به دیگر طلبکاران حق تقدم دارد.

ارث زن بعد از فوت شوهر

امر دیگری که جزء حقوق خانم ها به شمار می رود گرفتن ارث بعد از فوت شوهر می باشد. این امر هیچ گونه تداخلی با مطالبه مهریه زن بعد از فوت شوهر نداشته به صورتی که زن متوفی می تواند پس از به اجرا گذاشتن مهریه آن را مطالبه کرده و در صورتی که از شوهرش مالی باقی بمانند سهم الارث او نیز پابرجا خواهد ماند.

لازم است بدانید یکی از مهمترین موارد در هنگام گرفتن ارث توسط زن متوفی عقد دائم می باشد. همچنین لازم است بدانید ارث هر خانم از اموال از کل اموال شوهر می باشد به صورتی که اگر مرد فوت شده دارای فرزند باشد و حتی همسر دیگری هم داشته باشد سهم الارث زوجه یک هشتم بوده و ولی اگر مرد متوفی فرزندی نداشته باشد سهم الارث خانم یک چهارم می باشد.

زن از چه اموالی بعد از فوت شوهرش ارث می برد؟

حال نکته مهمی که در مورد سهم الارث زوجه وجود دارد این است که زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد اما زوجه تنها اموال منقوله ابنیه و اشجار، از قیمت ابنیه و اشجار ارث زن میبرد. با این حال لازم به ذکر است که تا قبل از سال ۸۷ طبق قانون مدنی خانم از زمین ها و مکان نیز ارث نمی برد اما پس از آن زن از آب های زمین نیز ارث برده و اگر وارث، بهای آن را پرداخت نکند می‌تواند از این اموال استیفاء حق نماید.

نکات مهم در خصوص مهریه زن بعد از فوت شوهر

در خصوص گرفتن مهریه زن بعد از فوت شوهر به طور حتم نکات مهمی وجود دارد. یکی از مهمترین این نکات همانطور که قبلا هم ذکر شد این است که اگر مرد فوت کند و از خود ارثی به جای نگذارد و یا ارث به جا گذاشته اندک باشد و همسرش مطالبه مهریه نماید وارث جوابگوی مهریه زوجه نمی باشد. همچنین دقت داشته باشید اگر اموال به جای مانده از متوفی کم بوده و چند نفر طلبکار هم باشند هر کدام که بتواند زودتر مالی را از متوفی توقیف نمایند در اولویت اول قرار دارد و همانطور که ذکر شد در شرایط مساوی، مهریه زوجه ممتاز محسوب شده و نسبت به دیگر طلبکاران در اولویت قرار دارد.

با اینحال زوجه می تواند با مطالبه کردن مهریه و به اجرا گذاشتن آن نسبت به سایر طلبکاران مهریه خود را زودتر دریافت کند. همچنین لازم است بدانید اگر بین زوجین نزدیکی واقع نشده باشد و مرد فوت کند، زن دوشیزه می تواند کل مهریه خود را وصول نماید. همچنین در این خصوص نکته دیگری که وجود دارد این است که اگر زن باکره بخواهد در حیات شوهر مهریه خود را دریافت کند تنها نصف مهریه به وی می‌رسد حال می‌خواهد طلاق از طرف مرد، چه از طرف زن و چه طلاق توافقی باشد.

همچنین در صورتی که زوجه با توقیف مال شوهر تمامی مهریه خود را وصول کرده باشد اما هنوز باکره باشد در صورتی که کارشان به طلاق بکشد زوجه باید نصف مهریه دریافتی را به شوهر بازگرداند. این امر در حالی است که در هنگام فوت شدن شوهر تمامی مهریه به زن می رسد.

گرفتن اجرت‌المثل بعد از فوت شوهر

علاوه بر مهم بودن نحوه و شرایط گرفتن مهریه زن بعد از فوت شوهر لازم است به گرفتن اجرت المثل نیز توجه داشته باشید. دقت داشته باشید در صورتی که زوج کارهایی که شرعا بر عهده او نبوده و به دستور زوج انجام داده و بتواند این موارد را به دادگاه به اثبات برساند دادگاه به او اجرت المثل کارهایش را خواهد داد که این موارد باید محاسبه شده و طبق حکم پرداخت شود.

دقت داشته باشید که در تعریف اجرت المثل می توان گفت اگر زنی در طول زندگی مشترک و در خانه همسر کاری که نه تمکین عام و نه تمکین خاص باشد را انجام دهد مستحق پاداش می باشد که با آن اجرت المثل گفته می شود. حال اگر متوفی چند زوجه دائم داشته باشد طبق قانون ارث به صورت تساوی بین آنها تقسیم می شود.