آیا زحل تنها سیاره منظومه شمسی است که حلقه دارد؟

حقایق نجومی ۸۴؛

به گزارش خبرگزاری آنا وقتی صحبت از حلقه سیارات می شود اغلب تصویر سیاره زحل با حلقه های درخشان و زیبایش به ذهن می رسد. این حلقه ها که از قطعات یخ سنگ و گردوغبار تشکیل شده اند زحل را به یکی از اجرام نمادین و شمایلیِ منظومه شمسی تبدیل کرده اند. 

اما آیا می دانستید که زحل تنها سیاره دارای حلقه نیست؟ دیگر سیارات غول پیکر منظومه شمسی نیز دارای حلقه هایی هستند هرچند که از لحاظ وضوح و جذابیت به پای زحل نمی رسند.

مشتری اورانوس و نپتون نیز دارای حلقه هایی هستند اما چرا حلقه های آنها به اندازه حلقه های زحل مشهور شده نیستند؟ دلیل آن ساده است حلقه های این سیارات کم رنگ تر و باریک تر هستند.

مشتری بزرگ ترین سیاره منظومه شمسی حلقه هایی دارد که بیشتر از گردوغبار ریز تشکیل شده و به سختی از زمین قابل مشاهده اند. این حلقه ها برای اولین بار توسط فضاپیمای وویجر ۱ در سال ۱۹۷۹ کشف شدند.

اورانوس حلقه های پیچیده تری دارد که در سال ۱۹۷۷ کشف شدند. این حلقه ها از ذرات کوچکِ تیره تشکیل شده اند و ویژگی خاص آنها نحوه چرخش موازی آنها با محور عجیب این سیاره است.

نپتون نیز دارای حلقه هایی کم رنگی است که شامل ذرات غبار و یخ می شود. این حلقه ها دارای نواحی متراکم و گسسته هستند که آنها را از حلقه های دیگر سیارات متمایز می کند.

شاید این پرسش مطرح شود که چرا زحل حلقه های درخشان تر و نمایان تر از هر سیاره دیگری است. حلقه های زحل عمدتاً از یخ تشکیل شده اند که نور خورشید را به خوبی منعکس می کند. این خاصیت بازتابندگی باعث می شود که حلقه های زحل بسیار درخشان تر از حلقه های دیگر سیارات به نظر برسند. همچنین تراکم بالای ذرات در حلقه های زحل نمایان گر ساختاری بسیار پویا و پیچیده است.

در مقابل حلقه های دیگر سیارات منظومه شمسی بیشتر از ذرات غبار و مواد تیره تشکیل شده و همین موضوع دلیل کم رنگ تر بودن آنهاست.
حلقه های یک سیاره اغلب در نتیجه برخورد های عظیم کیهانی به وجود می آید. این برخورد ها می توانند باعث درهم شکستن اقمار یا برخورد سیارک ها با سیارات شود. ذرات حاصل از این برخورد ها در اطراف سیاره باقی می مانند و تحت تأثیر گرانش سیاره به شکل حلقه ای در می آیند.

البته در این رابطه اختلاف نظر جزئی وجود دارد و یک نظریه دیگر این است که حلقه ها از موادی تشکیل شده که هرگز نتوانسته اند به یک قمر تبدیل شوند زیرا گرانش سیاره بسیار قوی بوده و از تجمع این مواد جلوگیری کرده است.

خبر بد برای طرفداران منظومه شمسی اینکه حلقه های زحل دائمی نیستند. تحقیقات نشان داده که این حلقه ها به آرامی در حال ناپدید شدن هستند. پدیده ای به نام باران حلقه ای (Ring Rain) باعث می شود ذرات حلقه ها به تدریج به سمت سطح زحل سقوط کنند. با این حال محو شدن حلقه زحل ناگهانی نیست. دانشمندان تخمین می زنند که حلقه های زحل ممکن است طی ۱۰۰ میلیون سال آینده به طور کامل ناپدید شوند.

اگرچه حلقه های زحل از لحاظ ظاهری بسیار قابل توجه است اما منظومه شمسی دارای تنوع از حلقه های سیاره ای است! حلقه سیارات جدای از بحث زیبایی شناسی اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخچه سیارات و همچنین خود منظومه شمسی به ما می دهد.