اختلال یادگیری خواندن در کودکان

از دیگر اختلالات شایع مرتبط با یادگیری، اختلال خواندن یا دیسلکسیا است که برای افراد مبتلا مشکلاتی را در زمینه درک درست مطالب، تلفظ و حتی نوشتن به وجود می آورد به طوری که قادر نیستند مانند سایرین در مهارت های آموزشی مرتبط با خواندن، عملکرد موفقیت آمیزی داشته باشند. با توجه به اینکه بروز این اختلال  هیچ ارتباطی با سطح و بهره هوش کودکان ندارد، خانواده ها می توانند با کمک متد های درمانی آن را بهبود بخشند به طوری که کودک به راحتی به مسیر طبیعی رشد برگردد. به همین دلیل تیم نورولند برای کمک به آگاهی شما والدین عزیز این مطلب را تهیه کرده است که مطالعه آن پیشنهاد می شود.

تعریف اجمالی اختلال خواندن در کودکان

با توجه به تاثیری که اختلال خواندن در سایر زمینه های زندگی افراد دارد باید والدین نسبت به بهبود شرایط تلاش ویژه ای داشته باشند.  از علائم شایع این گروه از کودکان آن است که علی رغم چالشی که در رو خوانی و پاسخ دهی به یک متن دارند ولی می توانند در صورتی که اطرافیان به ویژه والدین همان مطلب را برای او تکرار کنند، آن را درک کنند.  با توجه به اهمیت بالای اختلال خواندن بر کیفیت زندگی کودکان، مطالعات زیادی درباره تعداد دقیق مبتلایان صورت گرفته است که نتوانسته اند آمار دقیق را گزارش کنند اما طبق آمار های تجربی مبتلایان ۵ تا ۱۰ درصد اعلام شده اند.  همان طور که اشاره کردیم اختلال خواندن در گروه اختلالات شایع یادگیری دسته بندی می شوند که سایر اختلالات مرتبط شامل:

• اختلال نوشتن یا دیس گرافیا
• اختلال ریاضی یا دیس کلکولیا
• اختلال در مهارت های حرکتی یا دیس پراکسیا
• اختلال در درک مفاهیم کلامی

انواع اختلال خواندن

شناخت مردم از اختلال خواندن یا نارسا خوانی در مقایسه با سایر اختلالات یادگیری بیشتر است که شاید به علت شیوع بالای آن باشد (۵ کودک مبتلا از هر ۱۰۰ تولد). در میزان فراوانی این ناتوانی جنسیت بی تاثیر است.  خرید لباس پلیس پسرانه برای بچه ها میتواند یک هدیه جذاب باشد . طبق نظر کارشناسان اختلال خواندن (دیسلکسیا) دو نوع بوده که بر توانمندی فرد برای برقراری ارتباط بین حروف و اصوات تاثیر می گذارد به طوری که افراد مبتلا قادر نیستند کلمات و جملات مد نظر خود را به درستی تلفظ کنند که در ادامه به انواع آن اشاره می شود:

• اختلال خواندن نوع ۱: ضعف عملکردی در رمز گشایی (Decoding) کلمات، عامل بروز آن شناخته می شود.

اختلال خواندن نوع ۲: افراد مبتلا به این نوع اگرچه در رمزگشایی کلمات مشکلی ندارند ولی قادر نیستند به سرعت از مفاهیم کلمات و جملات آگاه شوند. اگرچه خواندن را در گروه مهارت های اکتسابی دسته بندی می کنند ولی برای مشاهده نتیجه کار آمد از این اتفاق نیاز است که حرکات چشم به درستی صورت گیرد:

• حرکت توقف: یکی از وظایف چشم در زمان خواندن، انتقال کلمات به مغز است.
• حرکت پرش: حرکت پرش چشم اشاره به حرکت آن بر روی کلمات دارد.

با توجه به طیف وسیعی که اختلال خواندن دارد تمامی کودکان مبتلا یک شواهد رفتاری را بروز نمی دهند.  کودکانی که مبتلا به طیف ملایم اختلال خواندن هستند تنها مشکلی که دارند ضعف در خواندن درست کلمات و جملات است در حالی که کودکان مبتلا به طیف شدید این اختلال نه تنها در نوشتن بلکه در یادگیری ریاضی و زبان نیز با مشکلاتی مواجه هستند که ممکن است با مبتلایان با دیگر اختلالات یادگیری مانند نوشتن و ریاضی اشتباه گرفته شوند.

شناسایی دقیق مبتلایان به هر اختلال فقط توسط کارشناسان متخصص باید صورت گیرد. به طور کلی در صورتی که کودکان علائمی مانند ضعف در تشخیص و یا تولید کلمات هم وزن، ناتوانی در هجی کردن درست، عدم شناسایی درست حروف و کلمات، اشتباه گرفتن حروف با یکدیگر و ناتوانی در یادگیری صدای حروف را نشان دهند، این احتمال وجود دارد که مبتلا به یکی از اختلالات یادگیری شده اند که نیازمند پیگیری های درمانی است.  لباس مامور راهنمایی رانندگی ممکن است شامل لوازمی مانند کمربند حمل اسلحه، کمربند، باشد . اغلب مشاهده می شود که علائم هشدار دهنده به طور مستمر و دائمی همراه کودک هستند به طوری که این گروه نمی توانند مانند سایرین در سایر زمینه ها به موفقیت برسند.

برای بررسی بین ارتباط هوش و افزایش احتمال ابتلا به اختلالات خواندن، مطالعات زیادی صورت گرفته است که هیچ یک، نتوانستند شواهدی دال بر این قضیه را اثبات کند. شاید جالب باشد که بدانید انیشتین و ادیسون که در گروه دانشمندان بسیار با هوش قرار دارند نیز دچار اختلال خواندن بوده اند.  با توجه به دیدگاه های مختلفی که در شناسایی علت وقوع اختلال خواندن عنوان شد، تکنیک های آموزشی – درمانی بسیاری نیز معرفی شده است.  در برخی موارد کودک علاوه بر اختلال خواندن مبتلا به مشکلاتی مانند بیش فعالی، نبود تمرکز، اضطراب و افسردگی و… است که در این موارد پزشک متخصص با بررسی شواهد به تجویز دارو می پردازد که به بهبود این شرایط کمک می کند. اگرچه تاکنون برای درمان این اختلال هیچ درمان دارویی قطعی کشف نشده است.

بنابراین در صورتی که والدین نسبت به مشاهده هر گونه علامت مبنی بر وجود اختلالات یادگیری از جمله خواندن بی توجه نباشند می توان سریع تر با استفاده از روش های کمک کننده و تکنیک های موثر به کنترل و بهبود شرایط کمک کرد تا از بروز بیشتر عوارض ناخواسته جلوگیری کرد.  در صورتی که بین والدین و مسئولین مدرسه به ویژه معلم کودک یک تعامل و همکاری مناسبی به وجود آید، برخی از خانواده ها نیز به دلیل عدم آگاهی تصور می کنند که برای برگشت کودک به روند طبیعی زندگی هیچ راهکاری وجود ندارد در حالی که باید تاکید کنیم این کودکان مانند سایرین از استعداد ها و توانمندی های بسیاری برخوردارند که می توان بر تکیه بر آنان به رفع نقص موجود امیدوار بود و به رشد سایر مهارت ها کمک کرد.

یکی از متداول ترین تکنیک های درمانی برای اختلال خواندن، روش اورتون گلینگهام است که تمرکز آن بر یادگیری ارتباط بین اصوات و حروف است تا کودک بتواند با شناخت بهتر در مهارت های زبانی در هجی کردن و خواندن درست به موفقیت برسد.  از نکات قابل توجه این روش آن است که زمانی می توان به فراگیری مهارت بعدی پرداخت که کودک در سایر آموزش های قبلی به توانمندی قابل قبولی رسیده باشد.  این تکنیک در بین کارشناسان با عنوان تکنیک چند حسی آموزش زبان شناخته می شود زیرا تمرکز این روش بر مداخله تمامی حواس چندگانه در زمان خواندن است به طوری که مربی آموزش دهنده در تلاش است که برای تفهیم بهتر کودک از ارتباط بین حروف و تلفظ درست اصوات، تمامی حواس از جمله بینایی، شنوایی، حرکتی، لامسه و… را درگیر نماید .

تا بهترین نتیجه ملاحظه گردد.  به طور مثال برای تقویت حس لامسه به کودک کاغذ های برجسته و زبر داده می شود تا این حس بهتر درگیر شود. از نکات قابل توجه در این روش، پذیرفتن تفاوت های فردی است زیرا آموزش برخی از کودکان با کمک متد های مبتنی بر حواس بینایی بهتر صورت می گیرد و گروهی دیگر ممکن است نسبت به استفاده ار روش هایی که در آن به تقویت حس لامسه صورت می گیرد، بهتر جواب دهند.  خوشبختانه با توجه به پیشرفت علم، اپلیکیشن های بسیاری طراحی شده ‌اند که به رفع مشکلات مرتبط با اختلال خواندن کودک کمک می‌کنند تا در عین سرگرم شدن و با به کارگیری حواس، بهبود مهارت ها صورت گیرد. با این وجود مراجعه به در دکترتو برای تعیین منشأ این بیماری می‌تواند روند درمان را سرعت بخشد.

داروی موثر در درمان اختلال LD چیست؟ تحقیقات نشان داده است که برخی از داروهای ضد روان‌پریشی، بنزودیازپین‌ها و داروهای ضد افسردگی می‌توانند در درمان اختلال یادگیری موثر باشند. لباس خلبانی کودک برای تمیزی و نظافت آسان طراحی می‌شود تا همواره به شکل مرتب نگهداری شود . برخی از بیماران با مشکلات یادگیری شدید در زمان مصرف این داروها میزان بالایی از رفتارهای چالش برانگیز مانند اعمال پرخاشگرانه یا آسیب رساندن به خود را نشان می‌دهند. در این مواقع یا متخصص مغز و اعصاب تشخیص می‌دهد که چه نوع دارویی باید برای فرد مبتلا به این بیماری تجویز شود. دکتر مغز و اعصاب، روانپزشک و روانشناس همگی می‌توانند در تشخیص علت اختلال یادگیری و درمان آن به فرزند شما کمک کنند.

مهارت های اجتماعی و عاطفی در افراد مبتلا به ناتوانی یادگیری چیست؟برای یک کودک مبتلا به اختلال لحظات ناامیدکننده بسیاری وجود دارد. آنها می‌دانند که بدون ناتوانی‌ در یادگیری، برخی از موقعیت‌های چالش ‌برانگیز که مرتباً با آن‌ها مواجه هستند، وجود نداشتند. در این لحظات، داشتن ثبات عاطفی و مهارت‌های مقابله‌ای مناسب برای کمک به آنها برای گذر از این احساسات بسیار مهم است. پرورش مهارت‌های عاطفی و اجتماعی به افراد این توانایی را می‌دهد که مشکلاتی که با آن مواجه می‌شوند را حل کنند و به اهداف خود ادامه دهند. این کار جز با کمک گرفتن از یک میسر نخواهد بود. اگر ناتوانی یادگیری به موقع یا به درستی تشخیص داده نشود و به طور موثر درمان نشود، می‌تواند مشکلات دیگری را به همراه داشته باشد. این مشکلات بر روان کودک تاثیر می‌گذارند و نشانه‌هایی از غم و اندوه و ناامیدی را در او به وجود می‌آورند.

عدم شناخت مشکل می‌تواند باعث سوء تفاهم، افزایش استرس، یا سرزنش دیگران شود. مطالعات نشان می‌دهد ۳۰ تا ۵۰ درصد از کودکانی که والدین کودکان مبتلا به این اختلال به دنبال درمان عاطفی کودک هستند. آیا اختلال یادگیری ارثی است؟ بخش قابل توجهی از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری دارای سوابق ارثی یا ژنتیکی هستند. در تعریف اختلال یادگیری چیست اشاره کردیم که ژنتیک از عوامل تاثیرگذار در ابتلای کودکان به اختلال LD است. علل ژنتیکی ناتوانی یادگیری بسیار گسترده هستند و شامل ناهنجاری‌های کروموزومی، انواع تعداد کپی، تک ژن، میتوکندری و غیره است. با این وجود عوامل دیگر از قبیل مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری، ضربه‌های فیزیکی، رشد ضعیف رحم، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس یا طولانی مدت می‌تواند احتمال ابتلا را در کودکان تقویت کند.