راهنمای جامع برای مراقبت از گوارش کودکان و نوزادان
ریفلاکس در کودکان چیست؟
در اصلاح پزشکی و رشته فوق تخصص گوارش کودکان و نوزادان؛ رفلاکس در کودکان به شرایطی گفته می‌شود که محتویات معده نوزاد به مری برگردد و کودک مایع یا غذای خورده شده را تف می‌کند. مری لوله عضلانی است که دهان را به معده متصل می‌کند. ریفلاکس در کودکان سالم به دفعات زیادی در طول روز اتفاق می‌افتد. تا زمانی که کودک سالم است و روند رشد خوبی دارد، رفلاکس موضوع نگران‌کننده‌ای نیست. این عارضه که گاهی رفلاکس معده به مری (GER) نیز نامیده می‌شود، با بزرگ‌تر شدن نوزاد کمتر رخ می‌دهد و ادامه یافتن آن پس از 18 ماهگی معمولاً غیرعادی است.
در موارد نادر، رفلاکس در کودکان منجر به کاهش وزن یا کندی رشد در مقایسه با کودکان هم‌سن و هم‌جنس او می‌شود. این علائم ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل در سلامت مثل داشتن آلرژی، انسداد در دستگاه گوارش یا «بیماری ریفلاکس معده به مری» (GERD) باشد. این بیماری شکل جدی‌تری از رفلاکس معده به مری است که باعث مشکلات جدی در سلامت می‌شود.
علائم ریفلاکس در کودکان
در بیشتر موارد، رفلاکس در کودکان جای نگرانی ندارد. معمولاً اسید معده در کودکان به اندازه‌ای نیست که گلو یا مری او را تحریک کند و باعث ایجاد علائم شود. چنانچه کودک شما هرکدام از این علائم را داشت به فوق تخصص گوارش اطفال مراجعه کنید:
- وزن نمی‌گیرد.
- به طور مداوم و با شدت تف می‌کند به طوری که محتویات معده از دهانش خارج می‌شود. به این حالت استفراغ جهشی یا پرتابی می‌گویند.
- مایع سبز یا زردی را تف می‌کند.
- خون یا محتویات معده را که شبیه تفاله قهوه است، تف می‌کند.
- از غذا خوردن امتناع می‌کند.
- در مدفوع او خون وجود دارد.
- دچار مشکل در تنفس یا سرفه‌ای است که از بین نمی‌رود.
- از 6 ماهگی یا بعدتر شروع به تف کردن می‌کند.
- بعد از غذا خوردن به طور غیرعادی تحریک‌پذیر است.
- انرژی زیادی ندارد و بی‌حال است.
برخی از این علائم نشان‌دهنده بیماری‌های جدی اما قابل درمانی مثل انسداد در دستگاه گوارش یا بیماری گرد (GRED) است.
علت رفلاکس در کودکان
در نوزادان، حلقه عضلانی بین مری و معده هنوز به طور کامل رشد نکرده است. این عضله اسفنکتر تحتانی مری (LES) نامیده می‌شود. وقتی عضله نامبرده به طور کامل رشد نکرده است، به محتویات معده اجازه می‌دهد تا به مری برگردند. به مرور زمان، این عضله بالغ می‌شود. در این شرایط، وقتی کودک چیزی را قورت می‌دهد عضله باز می‌شود و در مواقع دیگر کاملاً بسته است و محتویات معده را در همان جا نگه می‌دارد.
برخی از عواملی که در رفلاکس در نوزادان نقش دارند در کودکان شیرخوار شایع هستند و اغلب نمی‌توان از آنها اجتناب کرد. این عوامل شامل دراز کش بودن در بیشتر مواقع و تغذیه با رژیم غذایی کاملاً مایع است. گاهی ریفلاکس در کودکان می‌تواند ناشی از بیماری‌های جدی‌تری باشد، از جمله:
- بیماری رفلاکس معده به مری (GRED). در این وضعیت اسید کافی برای تحریک و آسیب به پوشش به مری وجود دارد.
- تنگی دریچه پیلور. پیلور یک دریچه عضلانی است که به غذا اجازه می‌دهد تا از معده خارج شده و به عنوان بخشی از فرایند گوارش وارد روده کوچک شود. در عارضه تنگی پیلور، دریچه ضخیم شده و بزرگ‌تر از حالت طبیعی می‌شود. دریچه ضخیم شده غذا را در معده گیر می‌اندازد و مانع از ورود آن به روده کوچک می‌شود.
- عدم تحمل غذایی. پروتئین موجود در شیر گاو رایج‌ترین محرک برای ریفلاکس در کودکان است.
- ازوفاژیت ائوزینوفیلیک. در این بیماری بدن نوع خاصی از گلبول‌های سفید خون می سازد که به پوشش مری آسیب می‌رسانند. این گلبول سفید ائوزینوفیل نامیده می‌شود.
- سندرم ساندیفر. این عارضه باعث کج شدن و چرخش غیرعادی سر و حرکاتی شبیه تشنج می‌شود. سندرم ساندیفر یکی از عوارض نادر بیماری ریفلاکس معده به مری است.
تشخیص مشکلات گوارش در کودکان
تشخیص مشکلات گوارشی در کودکان نیازمند روش‌ها و ابزارهای مختلفی است. در ادامه، روش‌های تشخیصی رایج در این زمینه را بررسی خواهیم کرد:
- مشاهده و ثبت نشانه‌ها و علائم: این ابتدایی‌ترین روش تشخیصی است. والدین می‌توانند نشانه‌ها و علائمی مانند اسهال، استفراغ، دردهای شکمی و تغییرات در رژیم غذایی را مشاهده و ثبت کنند. این اطلاعات می‌توانند به پزشک در تشخیص و درمان کمک کنند.
- معاینه بالینی توسط پزشک: پزشک می‌تواند با انجام معاینه بالینی، شکم کودک را بررسی کرده و نشانه‌های جسمی مرتبط با مشکلات گوارشی را تشخیص دهد. این معاینه ممکن است شامل تپش شکم، احساس تورم و احتباس مدفوع باشد.
- آزمایشات مربوطه: آزمایش خون، سونوگرافی و سایر آزمایشات تصویربرداری می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره وضعیت گوارشی کودک ارائه دهند. آزمایش خون می‌تواند نشان دهنده عفونت‌ها، التهابات یا نقص‌های معده و روده باشد. سونوگرافی نیز ممکن است در تشخیص عفونت‌ها، توده‌های غیرطبیعی یا انسدادهای معده و روده مفید باشد.
- آزمون‌های تشخیصی خاص: برخی موارد نیاز به آزمون‌های تشخیصی خاص تر دارند. این آزمون‌ها می‌توانند شامل آزمون‌های التهابی، آزمون آنتی‌بادی و آزمون‌های دیگر باشند. این آزمون‌ها معمولاً به عنوان ابزارهای اضافی برای تشخیص و بررسی علل مشکلات گوارشی استفاده می‌شوند.
- بررسی تاریخچه پزشکی خانواده: در برخی موارد، بررسی تاریخچه پزشکی خانواده نیز می‌تواند در تشخیص مشکلات گوارشی کودکان مفید باشد. اطلاعات در مورد وجود بیماری‌های ژنتیکی، مشکلات گوارشی در اعضای خانواده یا عوامل محیطی قابل تأثیر بر سلامت گوارش کودکان می‌تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.
با توجه به این روش‌ها و ابزارهای تشخیصی، دکتر حسینی کودکان می‌تواند تشخیص صحیحی را برای مشکلات گوارشی کودکان قرار دهد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
مشکلات گوارشی شایع در کودکان
مشکلات گوارشی در کودکان ممکن است به صورت متنوعی بروز کند. در زیر، برخی از مشکلات گوارشی شایع در کودکان را بررسی خواهیم کرد:
- 1. التهاب روده: التهاب روده به عنوان یکی از مشکلات گوارشی شایع در کودکان مطرح است. می‌تواند شامل التهاب کرون و کولیت التهابی باشد که با علائمی مانند درد شکمی، اسهال خونی، استفراغ و کاهش وزن همراه است.
- 2. گوارش خون: گوارش خون یا هموراژی در کودکان نیز یک مشکل گوارشی شایع است. ممکن است به علت شکستگی در روده یا وجود زخم‌های خونریزی در دستگاه گوارش رخ دهد. علائم آن شامل خونریزی مستقیم از روده، مدفوع سیاه رنگ و کاهش وزن است.
- 3. آنمی: آنمی یا کمبود آهن نیز در کودکان معمول است و ممکن است ناشی از مشکلات گوارشی باشد. کمبود آهن می‌تواند با خستگی، ضعف، پوست کشیدگی و کاهش اشتها همراه باشد.
- 4. کم خونی: کم خونی به دلیل کاهش تولید سلول‌های خونی یا از دست دادن بیش از حد سلول‌های خونی نیز می‌تواند در کودکان رخ دهد. این مشکل می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی مانند خونریزی در دستگاه گوارش، نارسایی مغذی یا عفونت‌های مزمن باشد.
- 5. یبوست یا اسهال مزمن: یبوست یا اسهال مزمن نیز به عنوان مشکلات گوارشی شایع در کودکان شناخته می‌شوند. یبوست به معنای دشواری در گذراندن مدفوع است و اسهال مزمن به معنای تخلیه مکرر و مایع مدفوع است.
به هر حال، در صورت بروز هرگونه مشکل گوارشی در کودکان، مراجعه به پزشک و مشاوره حرفه‌ای الزامی است تا تشخیص و درمان صحیح انجام شود.