قاتل اقیانوس چگونه بدنش را در سرمای تاریکی گرم نگه می‌دارد؟
پریسا عباسی- کوسه‌های سر چکشی برای شکار غذا در آبهای سرد و عمیق، غواصی‌های عجیبی انجام می‌دهند. شواهد جدید نشان می‌دهد که آنها در حین انجام این کار، نفس خود را نگه می‌دارند تا گرم شوند.
دانشمندان دریافتند کوسه سر چکشی حدود ۱۷ دقیقه نفس خود را حبس می‌کند تا در هنگام غواصی و شکار در آب سرد، گرم بماند.
کوسه‌های سر چکشی در سراسر جهان و در آبهای اقیانوس‌های گرم و نزدیک به سطح آب ، به‌ویژه خطوط ساحلی یافت می‌شوند. طول آنها می‌تواند به بیش از ۳.۵ متر برسد. اما این کوسه‌ها برای شکار وارد آبهای عمیق و سرد می‌شوند.
این به طور بالقوه مشکل‌ساز است، زیرا سر چکشی‌ها، مانند بیشتر کوسه‌ها، خونسرد هستند، به این معنی که دمای بدن آنها با دمای محیط اطرافشان مطابقت دارد. مارک رویر، زیست شناس کوسه‌ها در مؤسسه زیست‌شناسی دریایی هاوایی می‌گوید: «وقتی وارد آب سرد می‌شوید، اگر بدنتان سرد شود، نمی‌توانید عملکرد خوبی برای شکار داشته باشید. برای اینکه یک شکارچی موفق باشید، مهم است که تا حد امکان خود را گرم نگه دارید.»
برخی از ماهی‌ها مانند ماهی تن باله آبی، کوسه‌های بزرگ سفید و اره‌ماهی، ماهیچه و رگ‌های خونی خاصی دارند که به آنها اجازه می‌دهد مغز، چشم‌ها و ماهیچه‌های شنای خود را حتی در آبهای سرد، گرم نگه دارند، اما سرچکشی‌ها اینطور نیستند.
هنگامی که رویر و همکارانش ۱۰۶ غواصی عمیق انجام شده توسط ۶ کوسه سر چکشی را تجزیه و تحلیل کردند، با در نظر گرفتن حسگرهایی که دمای ماهیچه‌ها، جهت‌گیری‌ها و عمق غواصی کوسه‌ها و محیط اطراف را ثبت می‌کردند، مشاهده کردند که این حیوانات به‌طور عجیبی در حین شکار گرم می‌ماندند.
بیشتر بخوانید:
رویر می‌گوید: «ما به داده‌های دمای بدن نگاه کردیم، و درست در همان لحظه، می‌توانیم ببینیم که این کوسه‌ها در مقایسه با هر ماهی دیگری، کاری بسیار جالب و متفاوت انجام می‌دهند. کاملا واضح است که این فقط اینرسی حرارتی نیست که این کوسه‌ها برای حفظ دمای بدن خود در این غواصی‌های عمیق روی آن حساب می‌کنند. بلکه چیز بسیار پیچیده‌تری نیز وجود دارد.»
محققان دریافتند که کوسه‌ها با شیب تند و سریع شیرجه می‌زنند تا بتوانند چند دقیقه در آبهای عمیق به شکار بپردازند و سپس بیشتر مسیر را با سرعت به سطح آب باز می‌گردند. رویر می‌گوید این حیوانات تا نقطه‌ای که سرعت صعودشان کند می‌شود، یعنی به‌طور متوسط در حدود ۱۷ دقیقه، گرم می‌مانند.
یافته‌های این تیم در ۲۲ می در مجله Science منتشر شد.
محققان فکر می‌کنند راز این کار در آبشش این کوسه‌ها نهفته است. این اندام‌ها همانند ریه عمل می‌کنند و اکسیژن را از آب دریا جذب می‌کنند. اما آبشش‌ها یک جنبه منفی هم دارند زیرا مقادیر زیادی آب از آنها عبور می‌کند. رویر می‌گوید: آبشش‌ها مانند رادیاتورهای غول پیکری هستند که به سر شما بسته شده‌اند. زمانی که یک کوسه یا ماهی وارد آبهای سردتر می‌شود، خیلی سریع گرمای بدن خود را از طریق آبشش‌هایش از دست می‌دهد، زیرا سطح آبشش‌ها بزرگ است.
این تیم نمی‌توانستند مستقیماً بر روی آبشش‌های کوسه نظارت کنند، اگرچه رویر می‌گوید که در آینده می‌خواهد روی باله سینه‌ای کوسه‌ها دوربین‌هایی را بگذارد تا بتواند آبشش‌ها را با دقت ببیند. اما در حال حاضر، دانشمندان فکر می‌کنند که کوسه‌ها در حین غواصی‌های جسورانه، آبشش‌های خود را می‌بندند. و نفس خود را حبس می‌کنند. (رویر خاطرنشان می‌کند که بعضی از محققان فیلمی از غواصی یک سرچکشی با آبشش‌های بسته دارند.)
اشلی استور، زیست‌شناس دریایی دانشگاه ساکرد هارت می‌گوید: « تا آنجا که من می‌دانم، قطعاً تاکنون چنین چیزی برای یک ماهی اکتوترمال (خونسرد) مطرح نشده است، اما فکر می‌کنم مسیر بسیار خوبی برای تحقیقات آینده ایجاد خواهد شد».
رویر می‌گوید شاید فقط کوسه‌های سر چکشی نباشند که از این تکنیک برای غواصی‌های عمیق استفاده می‌کنند. او می‌گوید با اینکه کوسه‌های اقیانوسی نوک سفید(Carcharhinus longimanus) این غواصی‌ها را به اندازه کوسه‌های چکشی انجام نمی‌دهند، اما هنوز ما آنها را برای غواصی‌های چشمگیرشان می‌شناسیم.
دانشمندان می‌دانند که این کوسه‌ها فاقد ماهیچه‌ها و رگ‌های خونی خاص هستند که بتوانند ماهی‌ها را گرم نگه دارند. اما به نظر می‌رسد که تکنیک نگه‌داشتن نفس سر چکشی‌ها روشی نادر در آبهای سرد است. رویر می گوید: چنین رفتار باورنکردنی و غیرمنتظره‌ای از این نوع آبزیان قابل توجه است.
منبع: scientificamerican
۲۲۷۲۲۷