چگونه یک ضد آفتاب مناسب انتخاب کنیم؟ راهنمای جامع پزشکی و علمی

انتخاب ضد آفتاب مناسب یک تصمیم حیاتی برای حفظ سلامت پوست در برابر آسیب های ناشی از نور خورشید است. ضد آفتاب ها نه تنها از آفتاب سوختگی های دردناک جلوگیری می کنند بلکه نقش مهمی در پیشگیری از پیری زودرس پوست لک های پوستی و مهم تر از همه سرطان های پوست ایفا می کنند. برای انتخاب هوشمندانه درک علمی از عملکرد ضد آفتاب ها انواع آن ها و نیازهای خاص پوست شما ضروری است.

ضد آفتاب چیست و چگونه از پوست محافظت می کند؟

ضد آفتاب ها محصولاتی موضعی هستند که برای محافظت از پوست در برابر اثرات مضر اشعه فرابنفش (UV) خورشید طراحی شده اند. نور خورشید طیف وسیعی از پرتوها را ساطع می کند اما اشعه های UVA و UVB مهم ترین اشعه هایی هستند که به پوست ما می رسند و می توانند آسیب های جدی ایجاد کنند.

• اشعه UVA : این اشعه ها طول موج بلندتری دارند و به عمق پوست نفوذ می کنند. UVA عمدتاً مسئول پیری زودرس پوست (چین و چروک افتادگی پوست لک های قهوه ای) و برخی از انواع سرطان پوست است. UVA می تواند از شیشه عبور کند بنابراین حتی در داخل منزل یا خودرو نیز پوست در معرض آن قرار دارد.
• اشعه UVB : این اشعه ها طول موج کوتاه تری دارند و بیشتر بر لایه های سطحی پوست تأثیر می گذارند. UVB عامل اصلی آفتاب سوختگی و نقش کلیدی در ایجاد بیشتر سرطان های پوست از جمله ملانوما دارد. شدت UVB در ساعات اوج تابش خورشید (معمولاً بین ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر) بیشتر است.

ضد آفتاب ها با استفاده از دو نوع اصلی فیلتر از پوست محافظت می کنند :

1. فیلترهای معدنی (فیزیکی) : این فیلترها مانند اکسید روی و دی اکسید تیتانیوم ذرات ریز معدنی هستند که روی سطح پوست قرار می گیرند و به عنوان یک سد فیزیکی عمل می کنند. آن ها اشعه های UVA و UVB را منعکس و پراکنده می کنند و از نفوذ آن ها به پوست جلوگیری می کنند. ضد آفتاب های معدنی معمولاً برای پوست های حساس و کودکان مناسب تر هستند زیرا کمتر احتمال ایجاد حساسیت دارند.
2. فیلترهای شیمیایی : این فیلترها مولکول های آلی هستند که اشعه UV را جذب می کنند و انرژی آن را به گرما تبدیل می کنند که سپس از پوست آزاد می شود. انواع مختلفی از فیلترهای شیمیایی وجود دارد که هر کدام طیف خاصی از اشعه UV را جذب می کنند. برخی از فیلترهای شیمیایی رایج شامل اکسی بنزون آووبنزون اکتینوکسات و اکتوکریلن هستند. نگرانی هایی در مورد جذب برخی از فیلترهای شیمیایی توسط پوست و پتانسیل ایجاد اختلالات هورمونی و حساسیت وجود دارد اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.

ضد آفتاب های مدرن اغلب ترکیبی از فیلترهای معدنی و شیمیایی را برای ارائه محافظت گسترده تر و موثرتر ارائه می دهند.

اثرات مخرب نور خورشید بر پوست : از آفتاب سوختگی تا سرطان پوست

قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید بدون محافظت کافی می تواند طیف وسیعی از آسیب ها را به پوست وارد کند از مشکلات کوتاه مدت و آزاردهنده مانند آفتاب سوختگی تا بیماری های جدی و تهدید کننده زندگی مانند سرطان پوست.

• آفتاب سوختگی : این شایع ترین و فوری ترین واکنش پوست به قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه UVB است. آفتاب سوختگی با قرمزی درد گرما و در موارد شدید تاول مشخص می شود. آفتاب سوختگی نشان دهنده آسیب مستقیم به DNA سلول های پوست است و خطر ابتلا به سرطان پوست را در طول زندگی افزایش می دهد.
• پیری زودرس پوست (Photoaging) : قرار گرفتن مزمن در معرض اشعه UVA باعث تخریب کلاژن و الاستین پوست می شود پروتئین هایی که مسئول استحکام و انعطاف پذیری پوست هستند. این تخریب منجر به چین و چروک خطوط ریز افتادگی پوست لک های قهوه ای (لکه های پیری) و پوست زبر و ضخیم می شود. پیری ناشی از نور خورشید می تواند پوست را سال ها پیرتر از سن واقعی فرد نشان دهد.
• هایپرپیگمانتاسیون (تیرگی پوست) : قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند باعث تحریک سلول های تولید کننده رنگدانه پوست (ملانوسیت ها) شود و منجر به تولید بیش از حد ملانین و ایجاد لک های تیره مانند ملاسما و کک و مک شود.
• سرطان پوست : مهم ترین و خطرناک ترین عارضه قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست است. سه نوع اصلی سرطان پوست عبارتند از :
• کارسینوم سلول بازال (BCC) : شایع ترین نوع سرطان پوست است که معمولاً به آرامی رشد می کند و به ندرت به سایر قسمت های بدن گسترش می یابد. BCC اغلب به صورت یک برجستگی مرواریدی یا زخم باز روی پوست ظاهر می شود.
• کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) : دومین سرطان شایع پوست است که پتانسیل بیشتری برای گسترش به سایر قسمت های بدن نسبت به BCC دارد. SCC می تواند به صورت یک لکه قرمز پوسته دار یک برجستگی سفت یا یک زخم که خونریزی می کند ظاهر شود.
• ملانوما : خطرناک ترین نوع سرطان پوست است که از ملانوسیت ها منشا می گیرد. ملانوما اگر به موقع تشخیص داده نشود به سرعت می تواند به سایر قسمت های بدن متاستاز دهد و تهدید کننده زندگی باشد. ملانوما اغلب به صورت یک خال جدید یا تغییر در خال موجود ظاهر می شود. تغییر در اندازه شکل رنگ و خارش یا خونریزی خال ها علائم هشداردهنده ملانوما هستند.
• آسیب به چشم : اشعه UV نه تنها به پوست آسیب می رساند بلکه می تواند به چشم ها نیز آسیب برساند و منجر به مشکلاتی مانند آب مروارید دژنراسیون ماکولا و پتریژیوم شود.
• ضعف سیستم ایمنی : قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید می تواند سیستم ایمنی بدن را سرکوب کند و فرد را مستعدتر به عفونت ها و سایر بیماری ها کند.

چگونه نوع پوست خود را بشناسیم و چرا مهم است؟

شناخت نوع پوست یک گام اساسی در انتخاب ضد آفتاب مناسب است. انواع اصلی پوست عبارتند از :

• پوست خشک : پوست خشک رطوبت کافی ندارد و معمولاً زبر پوسته پوسته و مستعد خارش است. افراد با پوست خشک ممکن است احساس کشیدگی پوست به خصوص بعد از شستشو داشته باشند.
• پوست چرب : پوست چرب بیش از حد سبوم (چربی طبیعی پوست) تولید می کند و معمولاً براق چرب و مستعد جوش و آکنه است. منافذ پوست در افراد با پوست چرب معمولاً بزرگتر و قابل مشاهده تر هستند.
• پوست مختلط : پوست مختلط ترکیبی از پوست خشک و چرب است. معمولاً ناحیه T صورت (پیشانی بینی چانه) چرب است در حالی که گونه ها خشک یا معمولی هستند.
• پوست حساس : پوست حساس به راحتی تحریک می شود و مستعد قرمزی خارش سوزش و واکنش به محصولات مراقبت از پوست است. پوست حساس ممکن است به دلیل عوامل مختلفی مانند ژنتیک آلرژی یا بیماری های پوستی مانند اگزما و روزاسه حساس باشد.
• پوست معمولی : پوست معمولی متعادل است نه خیلی خشک و نه خیلی چرب. منافذ پوست معمولاً کوچک و نامحسوس هستند و پوست صاف و یکنواخت به نظر می رسد.

شناخت نوع پوست به شما کمک می کند تا ضد آفتابی را انتخاب کنید که با نیازهای خاص پوست شما سازگار باشد. به عنوان مثال افراد با پوست چرب باید ضد آفتاب های فاقد چربی (oil-free) و غیر کومدون زا (non-comedogenic) را انتخاب کنند تا از مسدود شدن منافذ و ایجاد جوش جلوگیری شود. افراد با پوست خشک باید به دنبال ضد آفتاب های مرطوب کننده و حاوی مواد نرم کننده باشند. افراد با پوست حساس باید ضد آفتاب های مینرال (معدنی) و بدون عطر را انتخاب کنند که احتمال ایجاد تحریک کمتری دارند.

SPF و طیف گسترده : کلیدهای انتخاب ضد آفتاب موثر

هنگام انتخاب ضد آفتاب دو عامل کلیدی که باید به آن ها توجه کنید SPF و طیف گسترده هستند.

• SPF (فاکتور محافظت در برابر آفتاب) : SPF نشان دهنده میزان محافظت ضد آفتاب در برابر اشعه UVB است. SPF به شما می گوید که چه مدت می توانید در معرض نور خورشید قرار بگیرید بدون اینکه دچار آفتاب سوختگی شوید در مقایسه با زمانی که از ضد آفتاب استفاده نمی کنید. به عنوان مثال اگر معمولاً پس از ۱۰ دقیقه قرار گرفتن در معرض آفتاب بدون ضد آفتاب دچار آفتاب سوختگی می شوید استفاده از ضد آفتاب با SPF ۳۰ به طور تئوری به شما امکان می دهد ۳۰ برابر بیشتر (۳۰۰ دقیقه) در معرض آفتاب قرار بگیرید بدون اینکه دچار آفتاب سوختگی شوید.

با این حال مهم است که توجه داشته باشید که SPF یک مقیاس خطی نیست. SPF ۳۰ حدود ۹۷% از اشعه UVB را مسدود می کند در حالی که SPF ۵۰ حدود ۹۸% از اشعه UVB را مسدود می کند. تفاوت محافظت بین SPF ۳۰ و SPF ۵۰ فقط حدود ۱% است اما SPF ۵۰ همچنان محافظت کمی بیشتر ارائه می دهد. SPF های بالاتر از ۵۰ محافظت بیشتری ارائه نمی دهند و از نظر بازاریابی بیشتر جنبه تبلیغاتی دارند.

توصیه کلی این است که از ضد آفتاب با SPF ۳۰ یا بالاتر استفاده کنید. برای افرادی که پوست بسیار روشن دارند سابقه آفتاب سوختگی دارند یا در معرض نور شدید خورشید قرار می گیرند استفاده از SPF ۵۰ ممکن است مناسب تر باشد.

• طیف گسترده (Broad Spectrum) : عبارت “طیف گسترده” روی برچسب ضد آفتاب نشان می دهد که محصول از پوست در برابر هر دو اشعه UVA و UVB محافظت می کند. همانطور که قبلاً ذکر شد هر دو اشعه UVA و UVB می توانند به پوست آسیب برسانند و خطر ابتلا به سرطان پوست و پیری زودرس را افزایش دهند. بنابراین انتخاب ضد آفتاب با برچسب “طیف گسترده” بسیار مهم است تا محافظت جامعی در برابر اشعه های مضر خورشید داشته باشید.

ضد آفتاب های شیمیایی در مقابل معدنی : کدام بهتر است؟

همانطور که قبلاً اشاره شد ضد آفتاب ها به دو دسته اصلی شیمیایی و معدنی تقسیم می شوند. هر دو نوع مزایا و معایب خاص خود را دارند.

ضد آفتاب های شیمیایی :

• مزایا :
• بافت سبک تر و نامرئی تر روی پوست.
• به راحتی روی پوست پخش می شوند.
• به طور کلی ارزان تر از ضد آفتاب های معدنی هستند.
• طیف گسترده ای از گزینه ها با فرمولاسیون های مختلف موجود است.
• معایب :
• ممکن است باعث تحریک پوست های حساس شوند.
• برخی از فیلترهای شیمیایی ممکن است جذب پوست شوند و نگرانی هایی در مورد اثرات بالقوه هورمونی آن ها وجود دارد (تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد).
• باید ۲۰-۳۰ دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب استفاده شوند تا فیلترها جذب پوست شوند و فعال شوند.

ضد آفتاب های معدنی (فیزیکی) :

• مزایا :
• به طور کلی برای پوست های حساس و کودکان مناسب تر هستند.
• کمتر احتمال ایجاد حساسیت و تحریک دارند.
• محافظت فوری پس از استفاده ارائه می دهند (نیازی به صبر کردن نیست).
• برای محیط زیست ایمن تر در نظر گرفته می شوند (به ویژه برای صخره های مرجانی).
• معایب :
• بافت غلیظ تر و سنگین تر روی پوست.
• ممکن است رد سفیدی روی پوست باقی بگذارند (به ویژه در فرمولاسیون های قدیمی تر).
• پخش کردن آن ها روی پوست ممکن است دشوارتر باشد.
• معمولاً گران تر از ضد آفتاب های شیمیایی هستند.

انتخاب بین ضد آفتاب شیمیایی و معدنی به ترجیحات شخصی نوع پوست و نگرانی های خاص شما بستگی دارد. اگر پوست حساسی دارید یا نگران مواد شیمیایی هستید ضد آفتاب معدنی گزینه بهتری است. اگر به دنبال یک ضد آفتاب سبک و نامرئی هستید ضد آفتاب شیمیایی ممکن است مناسب تر باشد. در نهایت مهم ترین چیز این است که از ضد آفتابی استفاده کنید که به طور منظم و صحیح از آن استفاده کنید.

چگونه ضد آفتاب را به درستی استفاده کنیم؟

استفاده صحیح از ضد آفتاب به اندازه انتخاب نوع مناسب آن مهم است. رعایت نکات زیر برای استفاده موثر از ضد آفتاب ضروری است :

1. مقدار کافی استفاده کنید : اکثر افراد مقدار کافی ضد آفتاب استفاده نمی کنند. برای پوشاندن کل بدن یک فرد بالغ حدود ۳۰ میلی لیتر (حدود یک شات گلاس یا ۲ قاشق غذاخوری) ضد آفتاب مورد نیاز است. برای صورت و گردن حدود نصف قاشق چایخوری کافی است.
2. به طور یکنواخت پخش کنید : ضد آفتاب را به طور یکنواخت روی تمام نواحی در معرض آفتاب پوست پخش کنید. به نواحی فراموش شده مانند گوش ها پشت گردن بالای پاها و پشت دست ها توجه ویژه داشته باشید.
3. ۲۰–۳۰ دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب استفاده کنید : اگر از ضد آفتاب شیمیایی استفاده می کنید آن را ۲۰-۳۰ دقیقه قبل از بیرون رفتن استفاده کنید تا فیلترها جذب پوست شوند و محافظت را شروع کنند. ضد آفتاب های معدنی محافظت فوری ارائه می دهند اما همچنان توصیه می شود چند دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب استفاده شوند.
4. هر دو ساعت یک بار تجدید کنید : ضد آفتاب باید هر دو ساعت یک بار تجدید شود به خصوص اگر در حال شنا کردن تعریق زیاد یا خشک کردن پوست با حوله هستید. حتی ضد آفتاب های “مقاوم در برابر آب” نیز باید بعد از شنا یا تعریق تجدید شوند.
5. در تمام فصول و در روزهای ابری استفاده کنید : اشعه UV در تمام طول سال وجود دارد حتی در روزهای ابری. تا ۸۰% از اشعه UV می تواند از ابرها عبور کند. بنابراین استفاده روزانه از ضد آفتاب حتی در روزهای ابری و در زمستان ضروری است.
6. از سایر اقدامات محافظتی در برابر آفتاب استفاده کنید : ضد آفتاب تنها بخشی از محافظت در برابر آفتاب است. برای محافظت کامل تر اقدامات دیگری مانند پوشیدن لباس های محافظ (پیراهن آستین بلند شلوار بلند کلاه لبه پهن عینک آفتابی) جستجوی سایه و اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعات اوج تابش (۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر) را نیز در نظر بگیرید.

ضد آفتاب برای کودکان و نوزادان : ملاحظات ویژه

پوست کودکان و نوزادان بسیار حساس تر از پوست بزرگسالان است و بیشتر در معرض آسیب های ناشی از نور خورشید قرار دارد. رعایت نکات زیر برای محافظت از پوست کودکان و نوزادان در برابر آفتاب ضروری است :

• نوزادان زیر ۶ ماه را از قرار گرفتن مستقیم در معرض نور خورشید دور نگه دارید : بهترین راه برای محافظت از نوزادان زیر ۶ ماه اجتناب کامل از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید است. آن ها را در سایه نگه دارید لباس های محافظ بپوشانید و از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید. استفاده از ضد آفتاب برای نوزادان زیر ۶ ماه معمولاً توصیه نمی شود مگر در شرایطی که اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب غیرممکن باشد. در این موارد با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
• برای کودکان بالای ۶ ماه از ضد آفتاب استفاده کنید : برای کودکان بالای ۶ ماه استفاده از ضد آفتاب ضروری است. ضد آفتاب های معدنی با اکسید روی و دی اکسید تیتانیوم معمولاً بهترین انتخاب برای کودکان هستند زیرا کمتر احتمال ایجاد حساسیت دارند. به دنبال ضد آفتاب های طیف گسترده با SPF ۳۰ یا بالاتر باشید که مخصوص کودکان فرموله شده اند و بدون عطر و مواد تحریک کننده هستند.
• ضد آفتاب را سخاوتمندانه استفاده کنید و به طور مکرر تجدید کنید : مانند بزرگسالان کودکان نیز به مقدار کافی ضد آفتاب نیاز دارند و باید هر دو ساعت یک بار به خصوص بعد از شنا یا تعریق تجدید شود.
• به نواحی حساس توجه ویژه داشته باشید : صورت گوش ها گردن دست ها و پاها نواحی حساس تری هستند که باید به طور کامل با ضد آفتاب پوشانده شوند. از استفاده از ضد آفتاب در اطراف چشم کودکان خودداری کنید.
• به دنبال سایه باشید و لباس های محافظ بپوشانید : ضد آفتاب تنها بخشی از محافظت در برابر آفتاب است. کودکان باید در ساعات اوج تابش در سایه بازی کنند و لباس های محافظ کلاه لبه پهن و عینک آفتابی بپوشند.

پرسش های پرتکرار کاربران در مورد ضد آفتاب

1. چه SPF برای استفاده روزانه مناسب است؟

برای استفاده روزانه SPF ۳۰ معمولاً کافی است. SPF ۳۰ محافظت بسیار خوبی در برابر اشعه UVB ارائه می دهد و برای اکثر افراد در شرایط عادی مناسب است. اگر پوست بسیار روشن دارید سابقه آفتاب سوختگی دارید یا در معرض نور شدید خورشید قرار می گیرید (مثلاً در ارتفاعات بالا یا مناطق گرمسیری) استفاده از SPF ۵۰ ممکن است توصیه شود. به یاد داشته باشید که مهم تر از SPF بالا استفاده صحیح و منظم از ضد آفتاب است.

1. آیا ضد آفتاب های شیمیایی برای سلامتی مضر هستند؟

نگرانی هایی در مورد جذب برخی از فیلترهای شیمیایی توسط پوست و پتانسیل ایجاد اختلالات هورمونی و حساسیت وجود دارد. با این حال اکثر متخصصان پوست معتقدند که مزایای استفاده از ضد آفتاب شیمیایی برای پیشگیری از سرطان پوست و پیری زودرس بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن است. فیلترهای شیمیایی مورد استفاده در ضد آفتاب ها تحت بررسی های ایمنی دقیق قرار می گیرند و در غلظت های مجاز استفاده می شوند. اگر نگران مواد شیمیایی هستید می توانید از ضد آفتاب های معدنی استفاده کنید که به طور کلی ایمن تر و کم حساسیت زا در نظر گرفته می شوند.

1. آیا در روزهای ابری هم باید از ضد آفتاب استفاده کرد؟

بله حتماً. همانطور که قبلاً ذکر شد تا ۸۰% از اشعه UV می تواند از ابرها عبور کند و به پوست آسیب برساند. آفتاب سوختگی و آسیب های ناشی از نور خورشید می توانند در روزهای ابری نیز رخ دهند. بنابراین استفاده روزانه از ضد آفتاب حتی در روزهای ابری برای محافظت از پوست ضروری است.

نتیجه گیری

انتخاب و استفاده صحیح از ضد آفتاب یک اقدام پیشگیرانه حیاتی برای حفظ سلامت و زیبایی پوست در طول زندگی است. با درک علمی از انواع اشعه UV عملکرد ضد آفتاب ها و نیازهای خاص پوست خود می توانید ضد آفتاب مناسب را انتخاب کرده و به طور موثر از پوست خود در برابر آسیب های ناشی از نور خورشید محافظت کنید. به یاد داشته باشید که ضد آفتاب تنها بخشی از یک استراتژی جامع محافظت در برابر آفتاب است و باید همراه با سایر اقدامات محافظتی مانند پوشیدن لباس های محافظ جستجوی سایه و اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعات اوج تابش استفاده شود.

تأکید می شود که اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارد و جایگزین نظر تخصصی پزشک نیست. برای انتخاب بهترین ضد آفتاب و برنامه مراقبت از پوست برای شرایط خاص خود توصیه می شود با یک متخصص پوست مشورت کنید.