یکی از کارهای مهمی که در ساخت ساختمان انجام می‌شود، لوله‌کشی ساختمان است. برای لوله‌کشی آب ساختمان هم، مانند انتخاب مصالح ساختمانی، روش‌های ساخت سازه و … استانداردهایی وجود دارد که باید رعایت شوند. انجام درست و استاندارد لوله‌کشی آب ساختمان از آن جهت بسیار مهم است که بعد از اتمام ساخت بنا، نمی‌توان چارچوب و ترتیب اصلی آن را به سادگی و بدون تخریب تغییر داد. بنابراین باید هم در انتخاب جنس لوله و هم در انجام لوله‌کشی نهایت دقت را به عمل آورد. به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله قصد داریم به استاندارد لوله‌کشی آب ساختمان بپردازیم. با ما همراه باشید.برای فراهم‌کردن آب مورد نیاز ساختمان و جلوگیری از هدر رفتن آن و هدایت آب به سمت لوله فاضلات، یک سیستم لوله‌کشی اصولی و استاندارد نیاز است. برای انجام لوله‌کشی آب و خروج آب آلوده به سمت فاضلاب، می‌توان از لوله‌هایی با جنس‌های مختلف و تجهیزات متفاوت استفاده کرد. مثلاً برای آب گرم باید از لوله‌هایی استفاده کرد که توان تحمل دمای بالای آب را داشته باشد.لوله‌کشی آب ساختمان باید به گونه‌ای انجام شود که آب سرد و گرم را از مبدأ به مقصد که همان شیرآلات است به صورت یکسان و به درستی توزیع کند. لوله‌کشی آب در یک سیستم بسته تحت فشار، از کنتور آب شهری، مخزن ذخیره آب، پمپ تحت فشار، موتورخانه و یا پکیج شروع شده و به سمت شیرآلات و یا دیگر مصرف‌کننده‌ها ادامه می‌یابد.
روش‌های لوله کشی آب ساختمان
برای اجرای لوله‌کشی آب ساختمان دو راه وجود داردلوله‌کشی آب کلکتوری که در آن هیچ اتصالی به کار برده نمی‌شود و به صورت مستقیم از کلکتور آب به سمت محل نصب شیرآلات اجرا می‌شود. ساختمان‌هایی که از این شیوه برای لوله‌کشی آب استفاده می‌کنند، یک کلکتور آب سرد و یک کلکتور آب گرم دارند.لوله‌کشی آب انشعابی: این یک روش سنتی برای لوله‌کشی آب است. در این روش، برای انشعاب‌گرفتن هر شیری از یک سه راهی استفاده می‌شود. در این روش می‌توان از لوله‌کشی از کف و زیرسقفی استفاده کرد.لوله‌کشی آب در یک ساختمان باید به گونه‌ای انجام شود که تمامی شیرآلات دارای فشار آب مناسبی باشند. اما استاندارد لوله‌کشی آب ساختمان چیست و چه اصولی باید در هنگام لوله‌کشی آب ساختمان رعایت شود؟لوله‌کشی آب کلکتوری که در آن هیچ اتصالی به کار برده نمی‌شودبرای لوله‌کشی آب ساختمان و اجرای لوله‌کشی فاضلاب، از مرحله نصب کنتور آب تا اجرای نهایی لوله‌کشی، قوانین و استانداردهایی تعریف شده که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:یکی از موارد مهمی که در لوله‌کشی آب ساختمان باید در نظر گرفته شود، تناسب عمق بستر لوله‌کشی با لوله‌کشی است. لوله‌های آب و فاضلاب در جایی باید نصب شوند که نه زیاد عمیق باشد و نه زیاد سطحی. چون فشار زیاد خاک روی سلامت لوله تأثیر منفی می‌گذارد. به علاوه، تماس سطحی لوله با خاک باعث می‌شود که لوله در معرض برخورد با اجسام مختلفی قرار گیرد. پس عمق نصب لوله خیلی مهم است.با توجه به این‌که لوله‌های تعبیه‌شده حامل چه ماده‌ای هستند، لوله‌کشی متفاوت است. مثلاً لوله‌ای که برای لوله‌کشی آب آشامیدنی استفاده می‌شود نیازمندی‌های متفاوتی از لوله‌ای که برای فاضلاب استفاده می‌شود دارد. جنس لوله برای آب آشامیدنی بسیار مهم است که کیفیت مناسبی داشته باشد و ضخامت و سلامت لوله، هم برای آب آشامیدنی و هم فاضلاب، فاکتوری حیاتی است.با توجه به مصرف و کاربرد، اندازه قطر لوله‌کشی آب مهم است. برای مثال، قطر لوله‌ای که برای انتقال مواد آلوده و ضایعات به فاضلاب در نظر گرفته می‌شود باید در حدی باشد که مشکلاتی مانند گرفتگی و شکستگی لوله‌ها را در پی نداشته باشد. یکی دیگر از مواردی که در استاندارد لوله‌کشی آب ساختمان اهمیت دارد، توجه به تأثیرات دمای محیط بر روی لوله‌هاست. سرمای مستقیم، گرمای زیاد، سایش و … بر عمر مفید لوله‌های آب و فاضلاب تأثیر می‌گذارد.طبق استاندارد لوله‌کشی آب ساختمان، لوله‌کشی باید در مسیری کوتاه و با کمترین پیچ و خم انجام شود. علاوه بر این، لوله‌ها با دیوارهای ساختمان باید به صورت موازی و یا عمود قرار بگیرند.لوله‌کشی آب سرد و گرم باید در همسایگی دیوارها، تیغه‌ها و سقف‌ها باشد و حتی‌الامکان به صورت کف‌خواب انجام نشود. اگر در ساختمانی تیم تأسیسات مجبور به نصب لوله‌ها به صورت کف‌خواب شد، حداقل باید محل لوله‌های عمودی طوری در نظر گرفته شود که اندازه طولی لوله کف‌خواب، کوتاه‌ترین حالت ممکن باشد.مسیر لوله‌های آب و سایر رشته‌های ساختمانی مانند برق، باید پیش از لوله‌کشی مشخص شود تا تداخلی با هم نداشته باشند و مشکلی ایجاد نکنند.فاصله لوله‌ها از هم و محل نصب آن‌ها باید به گونه‌ای باشد که برای عایق‌کاری و تعمیرات دسترسی به آن‌ها آسان باشد.لوله‌های افقی باید طوری نصب شوند که شکم ندهند و در ارتفاع مناسبی قرار داشته باشند. این لوله‌ها باید شیب یکنواختی حداقل برابر ۱ سانتی‌متر در هر ۱۰۰۰ سانتی‌متر به سمت نقاط پایین لوله‌کشی داشته باشند تا در مواقع لازم بتوان آن‌ها را خالی کرد. اگر تأمین این شیب میسر نباشد، باید مسیرهای فرعی در طول مسیر لوله‌کشی برای تخلیه ایجاد کرد و لوله را از این نقاط به صورت قائم به سطح بالاتری برد.انشعاب‌ها باید به سمت لوله‌های قائم و یا لوله‌های اصلی شیب داشته باشند.در ساختمان‌های بلند، نیاز است که از پمپ برای تأمین فشار آب استاندارد استفاده کرد.همه ساختمان‌ها باید در لوله‌کشی فاضلاب به سیفون مجهز باشند تا از ایجاد بوی بد در ساختمان جلوگیری شود و نیز مانع خروج حشرات شود. در مورد نصب سیفون هم باید استاندارهای لازم رعایت شود.در مورد تجهیزات گرمایشی، لوله‌ها باید نسبت به انبساط آب و درجه حرارت آن مقاوم باشند تا پس از گذشت مدت زمانی، آسیب نبینند.در صورت استفاده از لوله‌های پلیمری، باید از آن‌ها در برابر نور خورشید محافظت کرد. چون نور خورشید هم باعث آسیب و هم فرسودگی این لوله‌ها می‌شود و هم روی کیفیت آب تأثیر می‌گذارد.لوله‌کشی در فضای باز نیاز به استفاده از عایق مناسب دارد که از لوله‌ها در برابر عوامل محیطی محافظت کند.طبق استاندارد لوله‌کشی آب ساختمان، لوله‌ها باید در برابر خوردگی مقاوم باشند.پس از این‌که لوله‌کشی انجام شد، باید تست نشتی انجام شود تا در صورتی که مشکلی وجود داشت، قبل از اجرای بقیه پروژه ساخت و ساز، این مشکل برطرف شود.
جنس لوله‌های آب ساختمان
لوله‌هایی که برای لوله‌کشی آب ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، به شرح زیر هستند
لوله گالوانیزه: این لوله‌ها به دو دسته‌ی لوله گالوانیزه فولادی و لوله گالوانیزه آهنی تقسیم می‌شوند. در بازار، این لوله‌ها به نام لوله‌های آهنی سفید شناخته می‌شوند. معمولاً تفاوتی بین این دو لوله گذاشته نمی‌شود جز این‌که لوله گالوانیزه فولادی سبک‌تر از آهنی است. لوله‌های گالوانیزه بیشتر در ساختمان‌های قدیمی استفاده شده است. از این لوله در شرایطی می‌توان استفاده کرد که امکان تعمیر لوله بعد از مدتی وجود داشته باشد.
لوله‌ها به دو دسته‌ی لوله گالوانیزه فولادی و لوله گالوانیزه آهنی تقسیم می‌شوند.
لوله چدنی: جنس این لوله‌ها از چدن ریخته‌گری است و بر حسب کاربرد، مقدار آلیاژ، شکل و طول لوله و نوع اتصالات با هم متفاوت هستند. از این جنس لوله بیشتر برای لوله‌کشی فاضلاب و گاز استفاده می‌شود. این لوله‌ها هم در برابر فشار مقاوم هستند و هم نسبت به لوله‌های فلزی، فرسودگی کمتری دارند. علاوه بر این، قیمت این لوله‌ها از لوله‌های فلزی پائین‌تر است.
لوله استیل:از فولاد ضد زنگ ساخته شده‌اند. از این لوله‌ها در بخش‌هایی که احتمال خوردگی و پوسیدگی بیشتر است، مانند دستشویی، استفاده می‌شود.
لوله های برنجی: این لوله‌ها از ترکیب برنج و مس درست شده‌اند. مقاومت این لوله‌ها در برابر زنگ‌زدگی بالاست.
لوله‌های مسی: این لوله‌ها از جمله مقاوم‌ترین لوله ها در برابر خوردگی و آسیب است. این لوله‌ها معمولاً به هم جوش می‌شوند، بنابراین برای وصل کردن این لوله‌ها به هم، به اتصالات اضافی نیاز است.
لوله‌های پنج لایه: در لوله‌کشی ساختمان، مسئله‌ی خوردگی و تشکیل رسوب در لوله‌های فلزی باعث ایجاد خسارت و مشکلات زیادی می‌شود. برای غلبه بر این مشکل، راه‌های زیادی پیشنهاد شده مانند استفاده از آلیاژهای مختلف و یا پوشش‌دهی لوله‌ها. لوله‌های پنج لایه به خوبی از عهده رفع این مشکل بر می‌آیند. این لوله‌ها زنگ نمی‌زنند و به راحتی خم می‌شوند.
انواع سیستم های لوله کشی ساختمان
سیستم های لوله کشی شده مختلفی در ساختمان ها وجود دارند
- سیستم لوله کشی رادیاتور شوفاژ
- سیستم لوله کشی موتورخانه
- سیستم لوله کشی فاضلاب
- سیستم لوله کشی پکیج
- سیستم لوله کشی گاز
- سیستم لوله کشی آب
- لوله کشی برق
هر کدام از این سیستم ها کارایی منحصر به فرد خود را دارند، به عنوان مثال هدف از اجرای سیستم لوله کشی گاز در ساختمان این است که در محل های مصرف همچون اجاق گاز، آبگرمکن یا پکیج و بخاری انشعابی از لوله گاز وجود داشته باشد.همچنین سیستم لوله کشی برق شامل لوله های حامل کابل برق، تلفن، اینترنت و آنتن در سرتاسر ساختمان به منظور اجرای ، سیم کشی تلفن و سیم کشی آنتن است.از سیستم به منظور تامین آب گرم بهداشتی در شیرآلات ساختمان و انتقال آب گرم در سیستم گرمایش رادیاتور شوفاژ استفاده می شود.اگر ساختمان به لوله کشی پکیج مجهز نباشد، می توان از سیستم برای هدایت آب گرم تولیدی در دیگ بخار موتورخانه به محل های مصرف و رادیاتورها کمک گرفت.در بین سیستم های مختلفی که نام بردیم، از لوله کشی آب و لوله کشی فاضلاب می توانیم به عنوان مهمترین نوع سیستم لوله کشی در ساختمان یاد کنیم.سیستم به منظور تامین آب شرب و بهداشتی در ساختمان طراحی و اجرا می شود. این سیستم طوری طراحی می شود که آب مورد نیاز برای آشپزخانه، سرویس بهداشتی و حمام را از طریق لوله های خود هدایت می کند.همچنین هدف از بکارگیری سیستم این است که از شر مواد فاضلابی تولید شده در ساختمان خلاص شویم.برای اجرای این سیستم ها می توان از لوله ها و اتصالات مختلفی همچون لوله پلیکا، لوله های چدنی، پلاستیکی و پلیمری استفاده کرد.سیستم لوله کشی آب در ساختمان از یک سری لوله ها و اتصالات زیر زمینی به منظور هدایت آب از محل لوله اصلی ورودی از خیابان به داخل ساختمان تشکیل شده است.گاهی مواقع از تجهیزات جانبی همچون پمپ آب هم به منظور کمک رسانی به تامین آب پرفشار در ساختمان در کنار سیستم لوله کشی آب استفاده می شود.اما از آنجا که به تنهایی باعث افت راندمان این وسیله می شود، لازم است تا از هم در کنار پمپ استفاده شود.بنابراین سیستم لوله کشی آب در ساختمان تنها به لوله های آب ختم می شود، بلکه می تواند از سیستم پمپ و مخزن تحت فشار هم به منظور بهره بری هر چه بهتر از این سیستم استفاده شود.سیستم لوله کشی آب و فاضلاب را حتی می توان در دسته بندی های کوچکتر از جمله سیستم ، سیستم و لوله کشی توالت تقسیم بندی نمود.هر کدام از این سیستم های از شبکه ای لوله و اتصالات همچون لوله های یا هواکش، لوله های آب رسانی و شیرآلات تشکیل شده اند.با توجه به آنچه که تا این قسمت از متن گفتیم می توان اینطور برداشت کرد که در یک ساختمان سیستم های مختلف دست به دست هم می دهند تا نیاز ساکنین به وسایل آسایشی همچون گاز، برق، آب گرم و سرد و دفع مواد زاید از محیط را فراهم کنند.