رژیم کتوژنیک چیست؟
به‌طور خلاصه، رژیم کتو رژیمی است که کربوهیدرات‌ها را محدود می‌کند و فواید زیادی برای سلامتی دارد. هنگامی که کربوهیدرات کمتری مصرف می‌کنید، بدن شما شروع به سوزاندن چربی برای سوخت می‌کند. این امر می‌تواند بدن شما را در یک حالت متابولیک به نام کتوز قرار دهد.
در این حالت، کبد شما چربی را به مولکول‌های انرژی کوچکی به نام کتون تبدیل می‌کند که مغز و سایر اندام‌ها می‌توانند از آن به‌عنوان انرژی استفاده کنند.
این ماشین هم قابلیت روشن شدن با گاز را دارد و هم بنزین. اما این ماشین همیشه با گاز کار کرده است، حالا وسط راه گازش تمام و خاموش میشود. شما باشید چه کاری می‌کنید؟ خوب مشخص است که دکمه بنزین را می‌زنید؛ چون می‌توانید از سوخت جایگزین استفاده کنید.
حتی با بنزین، ماشین‌تان بهتر و سریع‌تر هم کار می‌کند. بدن ما نیز، شبیه به همین ماشین است. دو نوع سوخت دارد: کربوهیدرات و چربی. حالا وقتی کربوهیدراتش تمام شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
مطمئنا شما را وسط راه نمی‌گذارد؛ چون می‌تواند به جای کربوهیدرات، از چربی (کتون) استفاده کند. کتون ملکولی حاوی چربی است که در زمان نبود قند در بدن تولید میشود تا به عنوان سوخت برای تامین انرژی استفاده شود.
شاید به نظرتان عجیب بیاید که یک با چربی بالا (منظور، چربی‌های سالم مثل روغن نارگیل، روغن زیتون و… است) چطور می‌تواند به کاهش وزن کمک کند؛ در حالی که بارها و بارها شنیده‌ایم، برای لاغر شدن، نباید چربی مصرف کنیم؟ با ما همراه باشید تا این چالش را برای شما حل کنیم.
تاریخچه رژیم کتو
رژیم کتو به‌عنوان درمانی برای صرع در دهه 1920 و 30 رایج شد. این رژیم به‌منظور ارائه جایگزینی برای که به عنوان یک درمان برای صرع موفقیت‌آمیز بود، ایجاد شد. با این حال، رژیم غذایی کتو در نهایت به دلیل معرفی درمان‌های ضد‌تشنج جدید تا حد زیادی کنار گذاشته شد، اما همچنان به‌ویژه برای کودکان مبتلابه صرع، رژیم کتوژنیک به‌عنوان تکنیکی برای مدیریت این بیماری استفاده میشود.
همچنین در سال‌های اخیر، استفاده از رژیم کتو برای بهبود سلامت بدن و کاهش وزن نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
سلبریتی‌های طرفدار رژیم کتو یا لوکرب دایت (low carb diet)
رژیم کتو برخی از سلبریتی‌ها را هم به خود جذب کرده و طرفداران زیادی در میان آنها دارد. برخی از سلبریتی‌های طرفدار کتو، مثل هلی بری، کورتنی کارداشیان، ونسا هاجنز، کیم کارداشیان، جنا جیمسون و آل راکر معتقدند که خلاف تصور منفی مردم نسبت به چربی‌ها، رژیم کتو فوق‌العاده‌است. جنا جیمسون بعد از به دنیا آمدن دخترش حسابی وزن اضافه کرده بود که البته با رژیم کتو توانست ۴۰ کیلو از وزن‌اش را کم کند.
رژیم کتوژنیک زمانی در کاهش وزن اثرگذار است که به درستی انجام شود.
منظور از کتوزیس در رژیم کتو چیست؟
سوخت اصلی بدن برای تامین انرژی، کربوهیدرات است (قند یا گلوکز)؛ اما در رژیم کتو که خبری از کربوهیدرات نیست، بدن برای تامین سوخت سراغ چربی‌ها می‌رود. اسم علمی این تغییر وضعیت بدن، از حالت گلوکز‌سوزی به چربی‌سوزی، کتوزیس است.
با رژیم کتو چند کیلو می‌توان وزن کم کرد؟
برخی افراد با رژیم کتو فقط 3 الی 4 کیلوگرم و برخی دیگر بالای 50 کیلوگرم از وزن خود را از دست میدهند! به گفته محققان در مورد کاهش وزن هیچ عدد متوسطی وجود ندارد که آن را به همه نسبت دهیم، بلکه علاوه‌بر تفاوت در ویژگی‌های فیزیکی بدن هر فرد، نحوه پایبندی افراد و واکنش بدن آنها به رژیم غذایی نیز متفاوت است. مواردی مانند:
و برخی شرایط دیگر، می‌توانند بر متابولیسم شما تأثیر بگذارند و همگی در میزان کاهش وزن شما نقش دارند.
رژیم کتو را می‌توانید 30 تا 50 روز اجرا کنید تا شاهد گاهش وزن موثر باشید.
مدت زمان رژیم کتو برای کاهش وزن
اگرچه خیلی از نتایج رژیم کتوژنیک برای کاهش‌وزن پس از 90 روز به خوبی مشخص می‌شوند، اما یک مدت زمان کلی برای استفاده از این رژیم برای همه وجود ندارد. با رژیم کتو، شما به معنای واقعی کلمه به بدن خود یاد می‌دهید چگونه کاری را به خوبی انجام دهد و باید به آن به‌عنوان یک برنامه تمرینی برای سلول‌های خود فکر کنید.
همان‌طور که مدت‌ها طول می‌کشد تا شما از یک بدن ایده‌آل به یک فرد چاق تغییر موقعیت دهید، کاهش وزن هم نیاز به صبوری و استقامت دارد.
بااین‌حال اگر فردی که از یک برنامه کتوژنیک پیروی می‌کند به مدت یک ماه وزن کم نکند، به او توصیه میشود تغییرات کوچکی در رژیم غذایی خود ایجاد کرده و با یک متخصص تغذیه برای ارزیابی دقیق رژیم غذایی خود صحبت کند. این کار می‌تواند به شما کمک کند مطمئن شوید و گام‌های مناسبی برای موفقیت در رژیم کتو بردارید.
انواع رژیم کتوژنیک کدام‌اند؟
به طور کلی ۴ نوع رژیم کتوژنیک وجود دارد:
که در ادامه درباره آنها توضیح خواهیم داد.
در رژیم کتو شما باید میزان مصرف پروتئین خود را بالاتر ببرید.
در تعریف انواع این رژیم، با عبارت درشت مغذی‌ها روبه‌رو خواهید شد که باید ابتدا آن را توضیح دهیم. مواد غذایی که ما به صورت روزانه مصرف می‌‌کنیم، شامل دو دسته‌اند:
حال به معرفی 4 نوع رژیم کتوژنیک می‌پردازیم؛ یعنی کتوی استاندارد، کتوی سیکلیکال، کتوی هدفمند و کتو با پروتئین بالا.
رژیم کتوی استاندارد (SKD): مناسب برای تازه کارها
در رژیم کتوژنیک استاندارد، تمام وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها، بر اساس چربی‌هایی مثل:
در این رژیم روزانه، میزان چربی مصرفی باید چیزی معادل سه چهارم فنجان روغن زیتون باشد. بهتر است که از سبزی‌های غیر نشاسته‌ای، مثل:
همچنین، مقدار مصرف پروتئین متوسط است؛ یعنی، چیزی حدود ۱۱۲ گرم گوشت، ماهی یا مرغ در هر وعده.
رژیم کتوی سیکلیکال یا دوره‌ای (CKD): مناسب برای ورزشکاران
رژیم یکلیکال یا دوره‌ای راه آسان‌تری، برای اضافه کردن چربی‌ها، به برنامه غذایی است. باعث میشود در روزهای آزاد، رژیم متعادل‌تری داشته باشید.
یکی از انواع این رژیم دوره‌ای، شامل پنج روز رژیم کتوژنیک استاندارد و دو روز رژیم غیرکتوژنیک، در طول هفته است. بعضی‌ها ترجیح میدهند روزهای آزادشان را برای مناسبت‌های خاصی، مثل تعطیلات، تولد و عروسی نگه دارند.
توصیه‌ی ما این است که برای نتیجه بهتر، در روزهای آزاد از کربوهیدرات‌های سالم، مثل میوه‌ها، سبزی‌های نشاسته‌ای، لبنیات و غلات کامل (به جز غذاهای فرآوری شده یا شیرین) استفاده کنید.
رژیم کتوی هدفمند (TKD): مناسب برای بدنسازها
رژیم کتوژنیک هدفمند، در بین ورزشکاران و افراد فعالی متداول است که رژیم کتو را انتخاب کرده‌اند و به کربوهیدرات بیشتری نیاز دارند. در این رژیم، افراد اجازه دارند قبل و بعد از ورزش، ۲۰ تا ۳۰ درصد کربوهیدرات مصرف کنند تا بتوانند شدت ورزش‌شان را افزایش بدهند (مقدار کربوهیدرات مصرفی در کل روز ۷۰ تا ۸۰ گرم است).
رژیم کتو با پروتئین بالا: مناسب برای افرادی که فعالیت بدنی شدید دارند
در این نوع رژیم کتو، لازم است روزانه ۱۲۰ گرم پروتئین یا چهار وعده ۱۱۵ گرمی گوشت قرمز، ماهی یا مرغ و حدود ۱۳۰ گرم چربی مصرف کنید. کربوهیدرات‌ها همچنان محدودند و کمتر از ۱۰ درصد کالری روزانه را به خود اختصاص میدهند.
بسیاری از مردم، این رژیم را ترجیح میدهند؛ زیرا می‌توانند نسبت به رژیم کتو استاندارد، پروتئین بیشتر و چربی کمتری مصرف کنند. البته ممکن است این نوع رژیم، منجر به کتوز نشود؛ چون پروتئین هم درست مثل کربوهیدرات، می‌تواند به گلوکز و سوخت تبدیل شود. با این حال به طور کلی، این نوع رژیم کتو هم منجر به کاهش وزن میشود.
کدام رژیم کتو موثرتر است؟
پاسخ به این سوال به شرایط گوناگونی بستگی دارد! زیرا با توجه به شرایط بدنی شما هر کدام از رژیم‌های کتو می‌توانند فواید بیشتری برایتان داشته باشند.
بااین‌حال، تاکنون تنها رژیم‌های کتوژنیک استاندارد و با پروتئین بالا به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. رژیم‌های کتوژنیک چرخه‌ای یا هدفمند روش‌های پیشرفته‌تری هستند و عمدتاً توسط بدنسازان یا ورزشکاران از آنها استفاده میشود. اما برای کاهش وزن معمولا نوع استاندارد رژیم کتو به افراد پیشنهاد میشود.
رژیم کتوژنیک چگونه باعث کاهش‌وزن میشود؟
رژیم‌های کتوژنیک برای کاهش وزن و کاهش عوامل خطر بیماری‌های خاص موثر هستند، درحالی‌که رژیم‌های کم‌چرب به‌طور سنتی برای کسانی که به‌دنبال کاهش وزن هستند توصیه میشود. تحقیقات نشان می‌دهد کتو درواقع یک رویکرد برتر برای کاهش وزن است.
چند روز پس از اجرای رژیم کتو، بدن وارد فاز کتوزیس و تغییرات اساسی متابولیسمی میشود.
اساساً وقتی بدن شما گلوکز کافی برای انرژی نداشته باشد، در عوض چربی ذخیره‌شده را می‌سوزاند. گلوکز زمانی ایجاد میشود که کربوهیدرات‌ها داخل بدن شما تجزیه میشود.
حذف کربوهیدرات‌ها از رژیم غذایی به‌معنای گلوکز کمتر برای سوزاندن در بدن است. جایگزینی کربوهیدرات‌ها با چربی‌ها باعث میشود اسیدهایی به نام کتون در بدن شما تجمع پیدا کنند. در مجموع در رژیم کتوژنیک، هدف این است که بدن را وادار کنیم تا سوخت خود را به‌جای کربوهیدرات از چربی به‌دست آورد.
فواید رژیم کتو چیست؟
رژیم غذایی کتوژنیک فواید زیادی دارد. کمک‌تان می‌کند تا:
اکنون مطالعات نشان داده‌اند که این رژیم غذایی می‌تواند برای طیف گسترده‌ای از شرایط مختلف سلامت فواید داشته باشد:
بیماری قلبی
رژیم کتوژنیک می‌تواند به بهبود عوامل خطر، مانند: چربی بدن، سطح کلسترول HDL (خوب)، فشارخون و قندخون کمک کند.
سرطان
در حال حاضر، این رژیم به‌عنوان یک درمان جدید برای سرطان در حال بررسی است، زیرا ممکن است به کند‌کردن رشد تومورها کمک کند.
یکی از ویژگی‌های سلول‌های سرطانی این است که برای رشدشان، از کربوهیدرات یا قند خون تغذیه می‌کنند. وقتی رژیم کتو یا لو کرب دایت می‌گیرید، به دلیل کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها، قند خونتان هم پایین می‌آید.
به این حالت، گرسنگیِ سلول‌های سرطانی می‌گویند. زمانی که سلول‌های سرطانی تغذیه نشوند یا به اصطلاح گرسنه بمانند، احتمال پیشرفت تومورها هم به حداقل می‌رسد.
برنامه غذایی رژیم کتوژنیک برای بهبود برخی از بیماری‌های مزمن مانند سرطان و صرع بسیار مفید و کارآمد است.
بیماری آلزایمر
رژیم کتو ممکن است به کاهش علائم بیماری آلزایمر و کند‌کردن پیشرفت آن کمک کند. دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات از جمله رژیم کتو موجب بهبود میکروبیوم‌های روده میشود. میکروبیوم روده و سیستم عصبی مرکزی رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند